Thực trạng sử dụng điện mặt trời trong nuôi thủy sản tại Việt Nam và thế giới

Trong bối cảnh giá điện ngày càng tăng, tình trạng thiếu điện lưới tại các vùng nuôi xa trung tâm và nhu cầu hiện đại hóa mô hình nuôi thủy sản, ứng dụng điện mặt trời trong nuôi thủy sản đang nổi lên như một giải pháp bền vững và tối ưu. Nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm Việt Nam, đã và đang ứng dụng năng lượng tái tạo – đặc biệt là điện mặt trời – để cải thiện năng suất, giảm chi phí và bảo vệ môi trường trong ngành thủy sản.

1. Tình hình tại Việt Nam: Tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả

Việt Nam là quốc gia có bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới với số giờ nắng cao (từ 2.000 – 2.600 giờ/năm), rất phù hợp để phát triển hệ thống điện mặt trời trong sản xuất nông – ngư nghiệp. Tuy nhiên, việc ứng dụng điện mặt trời trong nuôi trồng thủy sản vẫn còn nhiều hạn chế.

Một số mô hình tiêu biểu

• Tại Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều hộ dân đã đầu tư hệ thống điện mặt trời trong nuôi thủy sản để chạy máy sục khí, máy bơm nước, giúp duy trì hàm lượng oxy ổn định và giảm thiểu rủi ro trong những ngày mất điện.

• Ở Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, một số trại nuôi tôm ứng dụng bơm năng lượng mặt trời để cấp – thoát nước tuần hoàn, kết hợp tủ điện năng lượng mặt trời và pin lưu trữ điện năng lượng mặt trời giúp hệ thống vận hành ổn định cả ngày lẫn đêm.

• Dù vậy, phần lớn hộ nuôi nhỏ lẻ vẫn chưa tiếp cận giải pháp này do chi phí đầu tư ban đầu còn cao, thiếu hiểu biết về công nghệ và thiếu hỗ trợ tài chính.

2. Tình hình tại các nước: Ứng dụng mạnh mẽ và đa dạng điện mặt trời trong nuôi thủy sản

Ấn Độ – Mô hình đi đầu trong khu vực

Ấn Độ là một trong những quốc gia đi đầu trong việc tích hợp điện mặt trời trong nuôi thủy sản. Chính phủ nước này hỗ trợ nông dân lắp đặt hệ thống điện mặt trời nổi trên ao nuôi, kết hợp biến tần điện năng lượng mặt trời để điều khiển thiết bị sục khí, cho ăn và bơm nước.

Lợi ích nhận được:

• Tiết kiệm điện từ 30–60% mỗi vụ nuôi.

• Tăng năng suất 15–20% nhờ kiểm soát môi trường tốt hơn.

• Giảm phát thải khí nhà kính, góp phần chống biến đổi khí hậu.

Thái Lan – Tập trung điện mặt trời trong chuỗi nuôi tuần hoàn

Thái Lan đã triển khai thành công các mô hình nuôi tôm công nghệ cao với hệ thống sục khí, lọc nước, bơm tái tuần hoàn hoạt động bằng điện mặt trời. Các trang trại hiện đại sử dụng cáp điện năng lượng mặt trời chuyên dụng để tăng độ bền trong môi trường ẩm, mặn.

Đặc biệt, một số trại còn kết hợp béc rửa tưới tấm để vệ sinh mái tấm pin định kỳ, đảm bảo hiệu suất thu năng lượng ổn định trong suốt năm.

Trung Quốc – Nuôi trồng kết hợp điện mặt trời nhà kính

Trung Quốc đã phát triển mô hình điện mặt trời nhà kính kết hợp nuôi trồng thủy sản và trồng cây thủy canh trong cùng một không gian. Tấm pin vừa tạo bóng mát, vừa thu năng lượng phục vụ vận hành toàn bộ hệ thống.

3. Lợi ích nổi bật khi ứng dụng điện mặt trời trong nuôi thủy sản

• Tiết kiệm chi phí vận hành dài hạn: Một hệ thống sục khí hoạt động liên tục trong ao nuôi có thể tiêu tốn hàng triệu đồng tiền điện mỗi tháng. Việc chuyển sang dùng điện mặt trời giúp giảm thiểu chi phí này một cách đáng kể.

• Tăng độ ổn định và an toàn: Với pin lưu trữ điện năng lượng mặt trời, người nuôi có thể đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định ngay cả khi trời âm u hoặc mất điện lưới – điều đặc biệt quan trọng vào ban đêm khi DO (oxy hòa tan) giảm mạnh.

• Bảo vệ môi trường: Giảm khí thải CO₂, không phụ thuộc nhiên liệu hóa thạch, phù hợp định hướng nông nghiệp xanh và phát triển bền vững.

• Dễ mở rộng, phù hợp vùng sâu vùng xa: Nhờ tính linh hoạt, hệ thống điện mặt trời trong nuôi thủy sản có thể mở rộng quy mô dần theo khả năng đầu tư, rất phù hợp cho các vùng nông thôn chưa có điện lưới ổn định.

4. Rào cản và giải pháp khi ứng dụng điện mặt trời trong nuôi thủy sản

Rào cản hiện nay:

• Chi phí đầu tư ban đầu cao, đặc biệt khi tích hợp nhiều thiết bị như tủ điện năng lượng mặt trời, biến tần, pin lưu trữ.

• Thiếu nhân lực kỹ thuật để lắp đặt, bảo trì, tối ưu hệ thống.

• Hạn chế về chính sách hỗ trợ và tiếp cận vốn.

Một số giải pháp:

• Tăng cường hướng dẫn lắp đặt hệ thống điện mặt trời trong nuôi thủy sản, tổ chức tập huấn kỹ thuật cho người nuôi.

• Khuyến khích hợp tác xã, tổ chức tín dụng hỗ trợ vay ưu đãi hoặc trả góp thiết bị điện mặt trời trong nuôi thủy sản.

• Phát triển các mô hình mẫu để lan tỏa hiệu quả thực tế.

Kết luận

Điện mặt trời trong nuôi thủy sản không chỉ là xu hướng mà còn là giải pháp thiết thực giúp giảm chi phí, tăng hiệu quả và thân thiện với môi trường. Mặc dù Việt Nam còn đang ở giai đoạn đầu, nhưng với tiềm năng tự nhiên và nhu cầu lớn từ ngành nuôi thủy sản, việc thúc đẩy ứng dụng năng lượng tái tạo – đặc biệt là điện mặt trời – là bước đi đúng đắn và cần thiết trong tương lai gần.