Hướng dẫn phòng trừ mọt đục quả, mọt đục cành cà phê
Kiểm soát dịch hại, đặc biệt là mọt đục quả, mọt đục cành là yếu tố then chốt quyết định đến năng suất và chất lượng hạt cà phê. Vậy làm thế nào để phòng trừ mọt đục quả, mọt đục cành cà phê hiệu quả với chi phí tiết kiệm. Mời bà con cùng Nhà Bè Agri tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
1. Mọt đục quả, mọt đục cành cà phê gây hại ra sao?
Mọt cà phê là tên gọi chung của hai nhóm sâu hại chính có phương thức tấn công và tác động khác biệt, đòi hỏi chiến lược phòng trừ riêng. Hiểu rõ chu kỳ và vị trí gây hại là bước đầu tiên để can thiệp đúng thời điểm.
1.1. Tác động của mọt đục quả, mọt đục cành cà phê
Mọt đục quả (Hypothenemus hampei) được coi là loài gây hại nghiêm trọng nhất vì nó tấn công trực tiếp vào sản phẩm thu hoạch. Con cái đục vào quả, phá hủy phôi nhũ và tạo các rãnh nhỏ bên trong nhân để đẻ trứng. Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, tỷ lệ hạt cà phê bị hỏng do mọt có thể lên tới 18%. Tổn thất này không chỉ là mất sản lượng mà còn làm giảm giá trị thương mại của hạt.
Ngược lại, mọt đục cành lại gây hại đến cấu trúc sinh trưởng của cây. Chúng làm tổn thương hệ thống mạch dẫn, khiến cành bị hại không được cung cấp đủ nước và dinh dưỡng, dẫn đến héo rũ nhanh chóng và chết khô ngay trên cây. Thiệt hại này đặc biệt nguy hiểm đối với các vườn cà phê ở giai đoạn kiến thiết cơ bản (2-3 năm đầu), nơi sự phát triển của cành là nền tảng cho năng suất tương lai.
1.2. Tính thời vụ và tốc độ sinh sản của mọt đục quả, mọt đục cành cà phê
Cả hai loại mọt đều có tốc độ sinh sản nhanh chóng. Mọt đục quả cái có thể đẻ từ 70 đến 80 trứng, và vòng đời của loài mọt này chỉ kéo dài từ 31 đến 48 ngày, tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Chu kỳ ngắn này đòi hỏi nhà nông phải có biện pháp phòng trừ chủ động, nhắm vào giai đoạn phát tán hoặc giai đoạn con cái mới bắt đầu xâm nhập quả.
2. Hướng dẫn phòng trừ mọt đục quả, mọt đục cành cà phê
Quản lý Dịch hại tổng hợp (IPM) là cách tiếp cận khoa học, sử dụng kết hợp 5 biện pháp cơ bản nhằm duy trì mật độ sâu hại dưới ngưỡng gây thiệt hại kinh tế, đồng thời bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe con người.
2.1. Biện pháp canh tác và vệ sinh đồng ruộng
Biện pháp canh tác là nền tảng để phá vỡ chu kỳ sinh trưởng của mọt. Sau mùa thu hoạch, việc vệ sinh đồng ruộng phải được thực hiện triệt để, bao gồm thu gom tất cả quả khô, quả bị hư hại còn sót lại trên cây và dưới đất. Những quả sót này chính là nguồn lây nhiễm chứa trứng và ấu trùng của mọt đục quả, và việc loại bỏ chúng sẽ ngăn chặn sự phát triển của mọt sang mùa vụ tiếp theo.
Đối với mọt đục cành, cần nhanh chóng cắt tỉa và tiêu hủy các cành bị héo rũ, chết khô. Điều này giúp ngăn chặn mọt trưởng thành nở ra và bay qua gây hại cho các cành khỏe mạnh khác.
2.2. Biện pháp vật lý
Việc giám sát mật độ mọt là yếu tố then chốt để áp dụng nguyên tắc “Đúng lúc” trong phun thuốc. Bẫy Pheromone, sử dụng chất dẫn dụ giới tính để thu hút và bẫy mọt cái sáng lập và mọt đực, là một công cụ vật lý hiệu quả và thân thiện với môi trường.
Để tối ưu hiệu quả, bẫy Pheromone phải được triển khai đồng loạt trên cả khu đồng và liên tục. Cần thay mồi định kỳ 15 đến 20 ngày/lần, đồng thời bảo quản lạnh mồi Pheromone trước khi sử dụng để duy trì hiệu lực. Dữ liệu mật độ thu thập từ bẫy Pheromone giúp xác định chính xác thời điểm ngưỡng kinh tế để kích hoạt chiến dịch phun thuốc bằng Drone, tránh phun đại trà lãng phí.
2.3. Biện pháp sinh học
Biện pháp sinh học, sử dụng các chế phẩm chứa vi sinh vật đối kháng, đang là xu hướng được khuyến khích mạnh mẽ để thay thế hóa chất.
Nấm trắng Beauveria bassiana là một giải pháp sinh học cốt lõi, có khả năng diệt trừ hơn 100 loại sâu và côn trùng gây hại, bao gồm cả mọt đục quả cà phê. Cơ chế tác động là nấm bám và phát triển trên cơ thể côn trùng, gây bệnh và tiêu diệt chúng.
Thời điểm phun nấm B. bassiana mang tính chiến lược cao. Việc áp dụng sớm trong mùa vụ, khi mọt cái đang bắt đầu xâm nhập quả, đã được chứng minh là hiệu quả hơn. Mục tiêu là tiêu diệt các cá thể mọt cái “sáng lập” trước khi chúng đẻ trứng, từ đó ngăn chặn sự lây nhiễm lan rộng.
Hơn nữa, nghiên cứu chỉ ra rằng B. bassiana có khả năng tồn tại và hình thành bào tử lây nhiễm trong đất. Điều này tạo ra hiệu quả kiểm soát kéo dài và tiêu diệt được các cá thể mọt mới nở từ quả rụng dưới đất. Đây là một sự cộng hưởng hoàn hảo khi kết hợp với biện pháp vệ sinh đồng ruộng.
2.4. Biện pháp hóa học
Việc sử dụng thuốc hóa học chỉ nên là giải pháp dự phòng hoặc cục bộ khi mật độ mọt bùng phát mạnh và các biện pháp IPM không đủ sức kiểm soát. Cần tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc “Bốn Đúng” (Đúng thuốc, Đúng liều lượng, Đúng lúc, Đúng cách) để đảm bảo hiệu quả tối đa và hạn chế tối đa tổn hại đến thiên địch và môi trường.
Đối với mọt đục cành, do đặc tính gây hại cục bộ, nhà nông có thể sử dụng các hoạt chất được khuyến cáo như Abamectin (ví dụ: Reasgant 1.8EC) để phun trực tiếp và chọn lọc vào cành bị nhiễm.
3. Ứng dụng đột phá: Tối ưu hóa quy trình phun bằng drone
Việc đưa máy bay không người lái (Drone) vào quy trình phòng trừ là bước đi chiến lược, giúp giải quyết triệt để các thách thức về tốc độ, chi phí và độ chính xác trong canh tác cà phê.
3.1. Lợi ích chiến lược của công nghệ Drone
Drone mang lại hiệu suất vượt trội so với phương pháp phun truyền thống. Kết quả thực tế tại các vườn cà phê cho thấy thời gian phun được giảm đến 85%, kéo theo chi phí nhân công giảm khoảng 70%.
Quan trọng hơn, Drone là công cụ trực tiếp nâng cao chất lượng sản phẩm. Nhờ khả năng phun chính xác và đồng đều bằng hệ thống GPS và cảm biến thông minh, việc kiểm soát mọt đục quả được cải thiện đáng kể, giúp giảm tỷ lệ hạt cà phê hỏng do sâu bệnh từ 18% xuống chỉ còn 4%. Hạt sạch, chất lượng cao hơn giúp giá bán cà phê có thể tăng từ 15% đến 25%. Bên cạnh đó, việc điều khiển từ xa cũng giảm tối đa nguy cơ người nông dân hít phải hoặc chạm vào hóa chất, đảm bảo an toàn sức khỏe.
3.2. Kỹ thuật phun chế phẩm sinh học bằng Drone
Áp dụng Drone vào phun chế phẩm sinh học như nấm B. bassiana đòi hỏi kỹ thuật cao hơn so với hóa chất thông thường. Bào tử nấm là sinh vật sống, cần được bảo vệ khỏi áp lực phun quá mạnh.
Các dòng Drone nông nghiệp chuyên dụng hiện đại, như DJI Agras T40, được trang bị công nghệ phun ly tâm kép. Công nghệ này giúp phân bổ thuốc dưới dạng hạt siêu mịn và đồng đều, bao phủ toàn bộ tán cây. Kỹ thuật này bảo toàn sức sống của bào tử nấm, tối ưu hóa hiệu lực của chế phẩm sinh học. Hơn nữa, độ chính xác của GPS còn giúp hạn chế phun thuốc dư thừa, bảo vệ côn trùng có ích và cân bằng hệ sinh thái.
Drone cho phép thực hiện chiến lược phun mục tiêu kép một cách hiệu quả: Phun sớm trên tán lá để diệt mọt cái, sau đó lập trình đường bay sát gốc để phun chế phẩm sinh học xuống đất, kích thích sự hình thành bào tử nấm tại môi trường đất để tiêu diệt mọt mới nở.
Kiểm soát hiệu quả mọt đục quả, mọt đục cành cà phê đòi hỏi một chiến lược tổng thể và chủ động, trong đó sự kết hợp giữa IPM truyền thống và công nghệ chính xác là điều kiện tiên quyết.
Xem thêm:
Sâu hại trên cây cà phê thường gặp
Các loại bệnh trên cây cà phê cần lưu ý
Địa chỉ bán béc tưới cây ở Dak Nong
