Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu hiệu quả

1. Tác nhân gây bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu

Tác nhân chính gây bệnh chết nhanh là nấm đất thuộc chi Phytophthora spp., trong đó hai loài gây hại phổ biến nhất là Phytophthora tropicalis và Phytophthora capsici. 

Đặc điểm sinh học quan trọng của Phytophthora là khả năng hoạt động như một loài nấm ưa nước. Bào tử nấm có khả năng di chuyển hiệu quả trong môi trường nước, cho phép chúng lây lan nhanh chóng qua đất và nước đọng trong điều kiện ngập úng.   

Nấm tấn công hầu hết các bộ phận của cây, đặc biệt là rễ và phần thân sát mặt đất. Nấm sinh sôi mạnh mẽ vào mùa mưa kéo dài, đặc biệt là giai đoạn giữa và cuối mùa mưa, kéo dài đến đầu mùa khô (khoảng tháng 12 – tháng 1).    

2. Triệu chứng nổi bật bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu

Việc nhận diện sớm triệu chứng là điều kiện tiên quyết để có các biện pháp phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu hiệu quả. Bệnh chết nhanh biểu hiện qua các giai đoạn đặc trưng:

• Giai đoạn khởi phát: Cây héo đột ngột, nhưng lá vẫn giữ màu xanh và rũ xuống. Hiện tượng thối rễ bắt đầu xảy ra, thân cây sát mặt đất có thể bị thâm đen hoặc chảy nhựa.   
• Giai đoạn cấp tính: Triệu chứng lan rộng nhanh chóng. Mạch dẫn bên trong thân bị thâm đen. Lá rụng hàng loạt sau vài ngày. Cây có thể bị gãy ngang thân.   
• Hệ quả rễ: Bộ rễ bị biến màu từ nâu nhạt sang nâu đen, thối rữa, và mất hoàn toàn khả năng hút nước và dinh dưỡng.   

Tham khảo: “Tổng hợp các loại bệnh hại trên cây hồ tiêu thường gặp”.

3. Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu

3.1. Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu bằng biện pháp canh tác và sinh học

3.1.1. Biện pháp canh tác

Quản lý môi trường đất và nước là yếu tố then chốt, bởi Phytophthora là nấm ưa nước.

• Thiết kế Hệ thống thoát nước: Bắt buộc phải chọn đất trồng có khả năng thoát nước tốt. Hệ thống thoát nước cần được thiết kế theo ô bàn cờ (3 hàng ngang, 3 hàng dọc) hoặc hình xương cá ở đất dốc   
• Xử lý đất trước khi trồng: Đất phải được phơi ải trước khi trồng lại. Đối với vườn trồng lại trên đất đã bị bệnh, cần xử lý bằng vôi bột và phân gà tươi/phân chuồng hoai mục (7-10 kg/hố).

Chọn giống tốt và sạch bệnh

Chỉ sử dụng hom giống khỏe, sạch bệnh từ các vườn không bị nhiễm chết nhanh hoặc tuyến trùng. Khuyến khích trồng các giống tiêu có năng suất cao và ít nhiễm bệnh như Tiêu trung lá lớn/vừa hoặc Tiêu sẻ lá lớn.   

Về canh tác, không nên trồng quá dày để đảm bảo vườn tiêu thông thoáng. Cần xén tỉa nhánh sát mặt đất (20-30cm) để hạn chế sự xâm nhập của mầm bệnh từ đất lên thân. 

Việc trồng tiêu vào đầu mùa khô giúp rễ phát triển mạnh khi đất khô ráo, giảm nguy cơ nhiễm nấm vào mùa mưa.   

3.1.2. Biện pháp sinh học

Thành công trong quản lý bệnh chết nhanh bền vững nằm ở việc giảm thiểu sự phụ thuộc vào hóa chất bằng cách tạo ra một môi trường sống nơi Phytophthora bị ức chế. Việc ứng dụng chế phẩm sinh học là nền tảng của chiến lược này.

• Sử dụng chế phẩm đối kháng: Bổ sung chế phẩm sinh học chứa các vi sinh vật có ích như nấm đối kháng Trichoderma spp., vi khuẩn đối kháng Pseudomonas (là vi khuẩn bản địa đối kháng với tác nhân gây bệnh chết nhanh ) và các xạ khuẩn, vi khuẩn có ích khác.   
• Quy trình ứng dụng: Chế phẩm sinh học nên được trộn với phân chuồng hoai mục để xử lý đất làm bầu giống. Đối với cây trưởng thành, cần tưới phòng bệnh định kỳ 3-4 lần/năm.
• Dinh dưỡng hữu cơ: Bón cân đối giữa phân hữu cơ và vô cơ. Tăng cường bón 10-15 kg phân hữu cơ hoai mục cho mỗi gốc để bổ sung chất hữu cơ và phát huy hệ vi sinh vật đối kháng có ích trong đất.   

3.2. Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu bằng biện pháp canh tác và sinh học

Biện pháp hóa học đóng vai trò then chốt trong giai đoạn cao điểm mùa mưa hoặc khi phát hiện ổ bệnh, cung cấp giải pháp can thiệp nhanh chóng.

3.2.1. Các hoạt chất đặc trị nấm Phytophthora spp.

Các hoạt chất được khuyến nghị sử dụng để phòng trị nấm Phytophthora cần có cơ chế tác động nội hấp (thấm sâu vào cây) hoặc kích kháng (tăng cường khả năng tự vệ của cây):

Nội hấp và kích kháng:

• Metalaxyl/Metalaxyl-M: Có tác dụng nội hấp và thấm sâu, đặc trị nấm Phytophthora và Pythium. 
• Fosetyl-Aluminium: Được biết đến với khả năng kích thích cơ chế phòng thủ tự nhiên của cây (kích kháng).   
• Phosphonate: Hoạt chất kích kháng thường được phun ướt đều toàn bộ cây.

Tiếp xúc và bảo vệ:

• Dimethomorph: Ngăn ngừa sự nảy mầm và xâm nhập của bào tử nấm.   
• Hợp chất Đồng (Bordeaux 1% hoặc hợp chất đồng khác): Sử dụng 2-3 lần vào đầu, giữa và cuối mùa mưa để phòng bệnh.   

3.2.2. Quy trình luân phiên thuốc

Để ngăn chặn nấm Phytophthora phát triển tính kháng thuốc, nguyên tắc cốt lõi là luân phiên sử dụng các hoạt chất có cơ chế tác động khác nhau (nội hấp, tiếp xúc, kích kháng). Ví dụ, nếu sử dụng Metalaxyl để tưới gốc, lần sau nên luân phiên bằng Fosetyl-Aluminium hoặc kết hợp thuốc gốc Đồng. Việc luân phiên thuốc giữa các lần tưới trị bệnh (cách nhau 7-10 ngày đối với vết thương, hoặc 15-20 ngày đối với tưới gốc) là bắt buộc.   

4. Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu bằng việc ứng dụng máy bay phun thuốc bảo vệ thực vật (drone)

Việc ứng dụng máy bay phun thuốc bảo vệ thực vật (drone) là giải pháp hoàn hảo cho các tổ chức sản xuất nông nghiệp hoặc các hộ có quy mô canh tác lớn, nơi tối ưu hóa chi phí lao động và tốc độ can thiệp là ưu tiên hàng đầu. Drone đảm bảo tuân thủ nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc, đúng liều lượng, đúng lúc, đúng cách), qua đó tăng hiệu quả diệt trừ sâu bệnh và góp phần tăng năng suất cây trồng.   

Đối với hồ tiêu, một loại cây trồng có độ cao tán lá lớn, drone đảm bảo độ phủ ướt đều và đồng nhất trên toàn bộ tán lá, giúp các hoạt chất nội hấp và kích kháng được phân tán tối ưu.

Phòng trừ bệnh chết nhanh trên cây hồ tiêu đòi hỏi một chiến lược quản lý tổng hợp bệnh hại nghiêm ngặt và bền vững. Do chi phí xử lý và tái tạo đất sau khi vườn bị bệnh nặng là rất cao, việc đầu tư vào phòng ngừa tuyệt đối ngay từ đầu là ưu tiên chiến lược và kinh tế.

• Các loại bệnh trên cây cà phê cần lưu ý
• Địa chỉ bán béc tưới cây ở Dak Nong
• Giá hồ tiêu liên tục cập nhật