Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu

Bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu gây ra những thiệt hại kinh tế nghiêm trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến tính bền vững của ngành nông nghiệp tiêu Việt Nam. Vậy làm thế nào để có thể quản lý bệnh khảm lá và xoăn lá hiệu quả? Mời quý bà con cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết: “Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu” của Nhà Bè Agri ngay bên dưới.

Tham khảo: Tổng hợp các loại bệnh hại trên cây hồ tiêu thường gặp

1. Triệu chứng và tác nhân gây bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu

Bệnh khảm lá và xoăn lá trên hồ tiêu được xác định là do virus gây hại. 

1.1. Bệnh khảm lá 

Đây là triệu chứng ban đầu và thường nhẹ nhàng nhất. Lá không bị biến dạng, chỉ xuất hiện các vết khảm màu xanh nhạt xen kẽ màu xanh đậm trên lá bánh tẻ. Triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với hiện tượng thiếu vi lượng, khiến người trồng chủ quan và chậm trễ trong việc kiểm soát. Cây nhiễm bệnh vẫn phát triển nhưng năng suất sẽ giảm dần.

1.2. Khảm lá biến dạng và xoăn lùn

Đây là giai đoạn nặng, đặc trưng bởi lá bị giảm kích thước, nhăn nheo và méo mó. Cây nhiễm bệnh trở nên còi cọc, lóng ngắn, gié hoa và gié quả cũng bị ngắn lại, ít hoa, gây rụng đốt.

Bảng phân biệt triệu chứng và tác nhân virus hồ tiêu

1.3. Cơ chế lây lan: Vai trò quyết định của côn trùng chích hút

Virus gây bệnh khảm lá và xoăn lá không tự lây lan qua không khí mà chủ yếu thông qua hoạt động chích hút của các loại côn trùng trung gian truyền bệnh (vector).Các vector chính gây hại bao gồm rệp sáp, rầy, bọ xít, và nhện đỏ.

Trong đó, rệp sáp giả vằn là loài rệp sáp chính thường tấn công các bộ phận khí sinh của hồ tiêu. Rệp sáp chích hút chồi non, lá non, lá bánh tẻ (thường xuất hiện ở mặt dưới lá), gié hoa, gié quả, thân, và cành, khiến lá tiêu bị vàng và cây sinh trưởng kém. Rệp sáp xuất hiện quanh năm, nhưng hoạt động và gây hại mạnh mẽ nhất vào mùa khô, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.

Rệp sáp thường ẩn náu và chích hút ở mặt dưới lá cây hồ tiêu và bên trong tán cây dày đặc. Khu vực này là nơi khó tiếp cận nhất đối với các phương pháp phun thuốc thủ công truyền thống, dẫn đến việc thuốc không tiếp xúc được với vector, làm giảm hiệu quả kiểm soát và tạo điều kiện cho virus tiếp tục lây lan không ngừng.Việc kiểm soát vector ẩn nấp bằng công nghệ phun chính xác là yêu cầu kỹ thuật bắt buộc để phá vỡ chuỗi lây lan virus và bảo vệ cây trồng.

2. Hướng dẫn cách phòng trừ bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu

Do bệnh virus không thể chữa trị bằng hóa chất, chiến lược phòng trừ phải tập trung vào mô hình Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), bắt đầu từ việc xây dựng sức khỏe tổng thể và khả năng chống chịu bệnh cho cây.

2.1. Quản lý đất và cải tạo bộ rễ

Sức khỏe của cây tiêu chịu ảnh hưởng trực tiếp từ bộ rễ. Hiện tượng vàng lá trên tiêu không chỉ là triệu chứng virus mà còn có thể do thiếu dinh dưỡng (đạm, magie, kẽm) hoặc do úng nước gây thối rễ. Rễ suy yếu là nguyên nhân sâu xa khiến cây dễ bị nhiều loại nấm cơ hội tấn công, dẫn đến hiện tượng chết cành, chết cây.

Để cải tạo nền tảng đất và phục hồi bộ rễ, các biện pháp sau cần được áp dụng:

• Kiểm tra và điều chỉnh độ pH: Cần kiểm tra độ pH của đất và tiến hành bón vôi.
• Cải tạo đất nền tảng: Quan trọng nhất là cải tạo vùng đất quanh gốc bằng cách bón bổ sung nhiều phân hữu cơ hoai mục. Liều lượng khuyến nghị là khoảng 3-5 kg phân hữu cơ cho mỗi gốc tiêu trung bình, kết hợp đào xới nhẹ để phân nhanh phân giải và tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
• Sử dụng vi sinh vật có lợi: Bón các chế phẩm vi sinh vật có lợi, điển hình là nấm đối kháng Trichoderma, để giúp bộ rễ phục hồi và chống lại các loại nấm gây bệnh hại rễ nguy hiểm (như Phytophthora gây bệnh chết nhanh).

2.2. Vệ sinh vườn và sử dụng biện pháp canh tác

Vệ sinh vườn là biện pháp cơ học triệt để nhằm loại bỏ nguồn mầm bệnh và nơi trú ngụ của vector, giảm áp lực dịch hại một cách đáng kể.

Cắt tỉa và tiêu hủy cành bệnh: Cần chú ý cắt bỏ các cành đã chết hoặc có dấu hiệu yếu, bao gồm cả các cành vô hiệu như dây lươn và cành tăm.Việc loại bỏ triệt để các bộ phận bị bệnh, đặc biệt là các cây đã bị xoăn lùn nặng, là biện pháp vệ sinh vườn triệt để nhất. Sau khi cắt tỉa, cần tiêu hủy chúng để giảm thiểu nguồn mầm bệnh virus và chi phí thuốc bảo vệ thực vật về sau.

2.3. Giải pháp chuyên biệt và chiến lược chống kháng thuốc

Kiểm soát rệp sáp và bọ trĩ là mắt xích quan trọng nhất để ngăn chặn sự lây truyền của virus PYMoV. Chiến lược phải đảm bảo hiệu quả diệt trừ triệt để, đồng thời duy trì hiệu lực của thuốc thông qua việc quản lý kháng thuốc.

Chiến lược phòng trừ vector phải ưu tiên các sản phẩm an toàn, sinh học, đồng thời có giải pháp dự phòng bằng hóa chất lưu dẫn mạnh khi áp lực dịch bệnh tăng cao.

• Ưu tiên sử dụng sinh học (khi rệp tuổi nhỏ): Các hoạt chất sinh học được khuyến khích vì tính an toàn, bảo vệ thiên địch và không để lại dư lượng. Hoạt chất điển hình là Emamectin Benzoate, được chiết xuất từ dịch nuôi cấy nấm Streptomyces avertimilis. 
• Luân phiên hóa học chiến lược (khi áp lực cao): Rệp sáp hoạt động mạnh và gây hại chính vào mùa khô. Khi áp lực dịch hại tăng cao, đặc biệt đối với rệp sáp đã hình thành lớp sáp bảo vệ, cần luân phiên sử dụng các hoạt chất hóa học có tính lưu dẫn mạnh để đảm bảo thuốc thấm sâu vào mô cây.

Sự kết hợp giữa cơ chế sinh học và hóa học trong chiến lược luân phiên là bắt buộc để duy trì khả năng kiểm soát vector virus lâu dài và hiệu quả.

2.4. Tối ưu hóa phòng trừ bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu bằng Drone

Ứng dụng máy bay nông nghiệp (Drone) vào phòng trừ bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu không chỉ là giải pháp tối ưu hóa nhân công mà là một yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo hiệu quả của thuốc trừ vector trong điều kiện tán cây hồ tiêu dày đặc.

2.4.1. Lợi thế vượt trội của Drone so với phương pháp truyền thống

Phương pháp phun thuốc thủ công luôn đi kèm với rủi ro về sức khỏe cao cho người phun, tốn kém thời gian và chi phí. Drone đã khắc phục triệt để những nhược điểm này:

• Tăng cường an toàn sức khỏe: Máy bay giúp người nông dân tránh xa các hóa chất độc hại, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và người trực tiếp phun.
• Hiệu suất cao: Các dòng máy bay hiện đại như DJI T40 có hiệu suất phun thuốc ấn tượng, đạt tới 22ha/giờ, cho phép hoàn thành các vườn cây trong thời gian ngắn và giải quyết bài toán nhân công.
• Tiết kiệm tài nguyên: Công nghệ phun chính xác giúp tiết kiệm hơn 90% lượng nước cần dùng so với phương pháp truyền thống.Hệ thống phun ly tâm kép giúp ngăn chặn các giọt thuốc đậm đặc, vừa tiết kiệm thuốc, vừa bảo vệ môi trường.
• Tốc độ dập dịch nhanh: Khả năng xử lý diện tích lớn nhanh chóng là yếu tố quyết định để dập tắt các ổ dịch vector virus cục bộ, ngăn chặn sự lây lan diện rộng.

2.4.2. Khắc phục thách thức tán dày và rệp sáp ẩn nấp

Thách thức lớn nhất trong việc kiểm soát rệp sáp (vector chính truyền virus) là chúng thường chích hút ở mặt dưới lá và bên trong tán hồ tiêu dày đặc. Khi phun thủ công hoặc phun nhẹ, thuốc không tiếp cận được mục tiêu, dẫn đến thất bại kiểm soát và làm tăng nguy cơ kháng thuốc.

Công nghệ Drone, đặc biệt là các dòng máy bay chuyên dụng cho cây ăn quả và cây công nghiệp tán dày, đã được thiết kế để giải quyết vấn đề này thông qua kỹ thuật phun xuyên tán.

Bệnh khảm lá và xoăn lá trên cây hồ tiêu là một mối đe dọa dai dẳng đã lây nhiễm phổ biến trên các vườn hồ tiêu tại Việt Nam.Việc phòng trừ bệnh virus này không thể dựa vào các giải pháp hóa học đơn lẻ mà phải được xây dựng dựa trên chiến lược quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) chặt chẽ, lấy kiểm soát côn trùng truyền bệnh (vector) làm trọng tâm.