Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, nắng nóng kéo dài, đất đai thu hẹp và chi phí sản xuất tăng cao, việc tìm ra những mô hình canh tác bền vững trở thành nhu cầu cấp thiết. Một trong những giải pháp nổi bật đang được nhiều quốc gia áp dụng là tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp – hay còn gọi là agrivoltaics.

Mô hình này vừa giúp giảm tác động của thời tiết cực đoan, vừa mở rộng cơ hội tiếp cận đất sản xuất cho nông dân, đặc biệt là những nông hộ trẻ, quy mô nhỏ.

1. Agrivoltaics – Tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp

Agrivoltaics là mô hình kết hợp giữa trồng trọt và sản xuất điện mặt trời trên cùng một diện tích đất. Các tấm pin mặt trời được lắp đặt trên cao, giúp tạo bóng râm tự nhiên cho cây trồng, đồng thời vẫn đảm bảo hiệu suất phát điện.

Nhờ đó, cùng một đơn vị diện tích, nông dân vừa có thể canh tác, vừa tận dụng nguồn năng lượng tái tạo để ứng dụng cho sản xuất farm hoặc bán lại cho lưới điện.

Với lợi thế khí hậu nhiều nắng, mô hình này đặc biệt phù hợp với Việt Nam – nơi nông dân thường xuyên phải đối mặt với nhiệt độ cao, hạn hán, đất đai thu hẹp và yêu cầu chuyển đổi sang nông nghiệp bền vững.

2. Lợi ích của việc tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp

2.1. Giảm nhiệt, giữ ẩm, hạn chế sốc nhiệt cho cây trồng

Khi nhiệt độ ngoài trời tăng quá nhanh, nhiều loại cây – đặc biệt là rau, thảo mộc và cây thân mềm – sẽ héo rũ ngay khi vừa cắt.

Bóng râm từ pin mặt trời giúp giảm bức xạ trực tiếp, duy trì độ ẩm đất tốt hơn và hạn chế sốc nhiệt.

Nông dân có thể trồng thành công các loại rau ăn lá, dược liệu, cà chua, đậu, củ cải, rau thơm… ngay cả trong mùa nóng đỉnh điểm.

2.2. Mở rộng diện tích sản xuất cho nông dân

Một điểm nổi bật của mô hình tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp là nó giúp nông dân tiếp cận đất đai với chi phí thấp hơn.

Nhiều dự án điện mặt trời quốc tế đã cho phép nông dân:

• Trồng cây dưới các tấm pin

• Trồng cây giữa các hàng pin (khoảng cách 4–6m)

• Canh tác miễn phí hoặc với chi phí thấp, thay vì phải thuê đất đắt đỏ

Điều này đặc biệt giá trị khi giá đất nông nghiệp gần khu dân cư tăng mạnh, khiến nhiều nông hộ trẻ khó tiếp cận đất trồng.

2.3. Hỗ trợ nông nghiệp hữu cơ và bền vững

Bóng râm tự nhiên giúp giảm bốc hơi nước, từ đó:

• Giảm 15–30% lượng nước tưới

• Giảm xói mòn mặt đất

• Tăng khả năng duy trì hệ vi sinh vùng rễ

Đây là điều kiện lý tưởng cho sản xuất hữu cơ, vốn yêu cầu đất khỏe – ít biến động nhiệt – và không sử dụng hóa chất quá mức.

Xem thêm: Điện mặt trời cho mô hình trồng rau sạch VietGAP

2.4. Giảm chi phí bảo trì cho hệ thống năng lượng

Các công ty điện mặt trời không cần tốn chi phí dọn cỏ định kỳ vì nông dân chăm sóc khu vực này như một trang trại thực thụ.

Cây trồng hoặc vật nuôi (như cừu) được đưa vào quản lý thảm thực vật, giúp giảm đáng kể chi phí vận hành.

2.5. Tạo việc làm và tăng thu nhập cho nông dân

Nhờ mô hình này, một mảnh đất tạo ra hai nguồn thu:

• Thu từ nông sản

• Thu từ điện mặt trời (tự dùng hoặc bán lại)

Đối với các hợp tác xã hoặc doanh nghiệp nông nghiệp, đây là mô hình tạo ra dòng tiền kép, giúp tăng tính bền vững tài chính.

3. Các mô hình ứng dụng tại Việt Nam

3.1. Trang trại rau – pin mặt trời

Phù hợp với:

• Rau ăn lá

• Rau thơm

• Hoa màu ngắn ngày

Các giàn pin được nâng cao 2–3m để phù hợp với việc di chuyển và tưới tiêu.

3.2. Trồng cây giống và dược liệu

Nhiều cây dược liệu ưa bóng râm như:

• Đinh lăng

• Hà thủ ô

• Rau má

• Húng quế

• Tía tô

có năng suất cao hơn dưới các tấm pin mặt trời.

3.3. Chăn thả cừu dưới giàn pin

Đây là mô hình rất thành công tại Mỹ và châu Âu.

Cừu được thả dưới các tấm pin để ăn cỏ, vừa giảm chi phí cắt cỏ, vừa cải tạo đất tự nhiên nhờ phân chuồng.

3.4. Mô hình trang trại kết hợp du lịch – trải nghiệm

Các trang trại sử dụng pin mặt trời có thể khai thác:

• Du lịch nông nghiệp

• Chụp ảnh check-in

• Trải nghiệm thu hoạch rau sạch

Tăng thêm nguồn thu và giá trị thương hiệu.

4. Nhà Bè Agri – Đồng hành đưa mô hình agrivoltaics vào thực tiễn

Là đơn vị tiên phong về các giải pháp nông nghiệp – môi trường, Nhà Bè Agri đang nghiên cứu và thúc đẩy mô hình tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp nhằm hỗ trợ:

• Doanh nghiệp nông nghiệp chuyển đổi xanh

• Nông dân muốn tăng năng suất và giảm chi phí tưới tiêu

• Các hợp tác xã cần mô hình bền vững và đa dạng hóa nguồn thu

• Các dự án điện mặt trời muốn tối ưu chi phí và tái sử dụng đất

Chúng tôi cung cấp giải pháp thiết kế – tư vấn – mô hình hóa để đảm bảo diện tích đất được sử dụng hiệu quả nhất.

Kết luận

Việc tận dụng bóng râm các dàn pin mặt trời mang đến đất trồng cho nông nghiệp không chỉ là xu hướng, mà là bước đi quan trọng hướng đến nông nghiệp bền vững, tiết kiệm tài nguyên và mang lại lợi ích kép cho nông dân và doanh nghiệp năng lượng.

Trong tương lai, mô hình này sẽ trở thành nền tảng để xây dựng hệ sinh thái nông nghiệp – năng lượng thông minh tại Việt Nam.

Xem thêm: Tưới phun mưa bằng điện mặt trời: Lợi ích cho cây trồng và nông dân