Sâu hại trên rau thường gặp

Rau là loại cây trồng thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong dinh dưỡng và nền kinh tế nông nghiệp. Tuy nhiên, sản xuất rau luôn đối mặt với thách thức lớn từ các loài sâu hại và triệu chứng gây hại của các loại sâu hại này trên cây rau có nhiều nét tương đồng, rất dễ nhầm lẫn. Vậy nên, Nhà Bè Agri sẽ cung cấp cho nông dân cái nhìn toàn diện, chuyên sâu về các loài sâu hại trên rau thường gặp để bà con dễ dàng nhận biết và áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả. Mời quý bà con tìm hiểu kỹ về các loại sâu hại trên cây rau qua bài viết dưới đây.

1. Nhận diện các loại sâu hại trên rau thường gặp

Việc nhận diện sớm và chính xác đối tượng gây hại là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đưa ra quyết định kiểm soát kịp thời. Mỗi loài sâu hại trên rau  đều để lại những dấu hiệu đặc trưng.

1.1. Sâu tơ – sâu hại trên rau thường gặp

Đây là một trong những loài sâu gây hại trên rau phổ biến. Sâu non có kích thước nhỏ, màu xanh nhạt, thân phình to ở giữa và nhọn ở hai đầu. Chúng di chuyển rất linh hoạt, đặc biệt là ở mặt dưới lá.  

Triệu chứng gây hại của sâu tơ thay đổi theo từng giai đoạn phát triển. Sâu non mới nở thường chỉ gặm biểu bì lá, tạo thành các vết mờ trong suốt hoặc các rãnh nhỏ ngoằn ngoèo. Khi lớn hơn, chúng bắt đầu ăn thịt lá tạo thành các lỗ thủng nhỏ, khiến lá bị xơ xác như một tấm lưới, làm giảm đáng kể khả năng quang hợp của cây. Trên các loại cây họ cải như bắp cải, khi mật độ sâu cao, sâu tơ có thể ăn trụi hoàn toàn lá, chỉ còn trơ lại phần gân, làm bắp bị biến dạng hoặc không cuốn bắp được, tạo điều kiện cho bệnh thối nhũn phát triển. Sâu tơ gây hại chủ yếu trên các loại rau họ cải như cải bắp, cải bẹ, súp lơ và cả một số cây họ cà như khoai tây và cà chua.   

1.2. Sâu khoang – sâu hại trên rau thường gặp

Sâu khoang là loài sâu đa thực, có thể gây hại trên nhiều loại cây trồng. Sâu non có màu sắc đa dạng từ xám xanh đến nâu đen, thân có các sọc vàng hoặc trắng rõ rệt.  

Triệu chứng gây hại của sâu khoang thay đổi theo tập tính sinh sống của chúng. Sâu non mới nở thường sống tập trung thành từng đám, cùng nhau gặm nhấm biểu bì lá, chỉ để lại một lớp màng mỏng trong suốt. Khi lớn hơn (từ tuổi 3-4), chúng phân tán đi khắp nơi và bắt đầu ăn khuyết cả phiến lá, đôi khi ăn trụi cả lá chỉ còn trơ lại gân. Nếu mật độ sâu quá cao, chúng có thể ăn trụi cả thân cây, gây thiệt hại nặng nề.  

1.3. Bọ nhảy – sâu hại trên rau thường gặp

Bọ nhảy trưởng thành là một loài bọ cánh cứng nhỏ, có màu đen bóng và đặc biệt là hai sọc vàng hình củ lạc cong trên mỗi cánh. Chúng có khả năng nhảy rất nhanh khi bị động.  

Triệu chứng gây hại của bọ nhảy rất dễ nhận biết trên lá rau. Bọ trưởng thành gặm ăn nhu mô lá non, tạo ra vô số lỗ thủng nhỏ, tròn đều hoặc hình răng cưa trên khắp bề mặt lá, khiến lá rau bị thủng lỗ chỗ như một tấm lưới. Trong khi đó, ấu trùng của bọ lại sống trong đất và gây hại ngầm. Chúng ăn rễ phụ và đục vào rễ chính của cây, tạo ra các đường lõm ngoằn ngoèo hoặc các lỗ sâu. Việc ấu trùng tấn công rễ làm cho cây còi cọc, chậm lớn, héo rũ và thậm chí chết, đặc biệt là ở giai đoạn cây con.  

1.4. Rầy mềm và rệp sáp – sâu hại trên rau thường gặp

Hai loại rầy và rệp này gây hại bằng cách chích hút nhựa cây. Rệp mềm thường tập trung ở mặt dưới lá, khiến lá cây héo rũ và chuyển sang màu vàng. Rệp sáp có hình dáng đặc trưng hơn, tạo thành các khối trắng mịn như bông, bám thành từng bầy ở mặt dưới lá, thân, hoa và quả.  

Triệu chứng gây hại của cả hai loài là lá bị úa vàng, xoăn và biến dạng, cây phát triển còi cọc, quả rụng sớm. Khi chích hút, rệp tiết ra dịch ngọt làm cây trở nên nhớt dính, thu hút kiến và tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bồ hóng phát triển, làm giảm chất lượng và giá trị sản phẩm.  

2. Vòng đời và quy luật gây hại của các loại sâu hại trên rau thường gặp

Việc hiểu rõ vòng đời và quy luật gây hại của từng loài sâu là chìa khóa để áp dụng các biện pháp phòng trừ đúng thời điểm và hiệu quả.

2.1. Sâu tơ

Sâu tơ có vòng đời tương đối ngắn, khoảng 20-30 ngày, gồm 4 giai đoạn: trứng (3-4 ngày), sâu non (11-15 ngày), nhộng (5-10 ngày) và trưởng thành. Vòng đời ngắn và liên tục quanh năm khiến sâu tơ có khả năng bùng phát nhanh. Sâu tơ gây hại mạnh nhất trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau. Bướm sâu tơ ít bay, thường di chuyển theo gió và hoạt động mạnh vào chập tối đến nửa đêm. Một đặc tính đáng chú ý là khi bị động, sâu non sẽ nhả tơ rơi xuống khỏi lá để lẩn trốn, làm giảm hiệu quả của việc phun thuốc không đúng thời điểm.  

2.2. Sâu khoang

Vòng đời của sâu khoang kéo dài từ 25-48 ngày, trong đó giai đoạn sâu non là từ 12-27 ngày và nhộng là từ 8-10 ngày. Sâu non làm nhộng ngay trong đất. Sâu trưởng thành hoạt động mạnh vào lúc sáng sớm, chiều mát và suốt đêm, ban ngày chúng thường ẩn nấp dưới tán lá hoặc chui xuống đất để lẩn trốn.  

2.3. Bọ nhảy

Vòng đời của bọ nhảy tương đối dài, dao động từ 33-67 ngày đến 47-107 ngày. Ấu trùng và nhộng của bọ nhảy sống trong đất, ăn rễ cây, trong khi con trưởng thành hoạt động trên mặt đất. Bọ nhảy gây hại mạnh trong điều kiện thời tiết nóng và khô. Chúng hoạt động nhiều vào sáng sớm và chiều mát, trưa nắng lại lẩn trốn dưới gốc hoặc mặt dưới lá. Khả năng giả chết và nhảy rất nhanh của chúng khi bị động làm cho việc bắt và phun thuốc trở nên khó khăn hơn.  

2.4. Rầy mềm và rệp sáp

Vòng đời rầy mềm thường kéo dài trung bình 15 – 20 ngày tùy điều kiện, vòng đời của rệp sáp thường kéo dài 26 – 40 ngày.

Rầy mềm và rệp sáp đều có vòng đời gồm trứng, ấu trùng (rầy non) và trưởng thành, với khả năng sinh sản nhanh chóng. Chúng gây hại bằng cách chích hút nhựa cây, làm cây yếu, vàng lá, cong lá, và tiết ra mật ngọt thu hút nấm muội đen, ảnh hưởng đến sự phát triển của cây. Rệp sáp còn tạo ra các ổ trứng và lớp sáp bao phủ cơ thể, giúp bảo vệ chúng khỏi môi trường và thuốc trừ sâu. 

3. Biện pháp quản lý hiệu quả các loại sâu hại trên rau thường gặp

Biện pháp hóa học chỉ được sử dụng như một phương án cuối cùng nhưng lại mang lại hiệu quả cao. Việc sử dụng thuốc hóa học cần tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc “4 đúng”: đúng thuốc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng thời điểm và đúng cách để mang lại hiệu khi quản lý sâu hại trên rau.

Một trong những công nghệ được ứng dụng vào việc quản lý sâu hại bằng biện pháp hoá học trong thời gian gần đây là sử dụng máy bay phun thuốc. Vậy việc sử dụng máy bay phun thuốc có những ưu điểm nào?

• Tiết kiệm thời gian và chi phí nhân công: Máy bay phun thuốc có khả năng làm việc với diện tích rộng lớn trong thời gian ngắn, giúp giảm thiểu công sức và thời gian so với phương pháp phun thuốc thủ công bằng tay. Điều này giúp tiết kiệm chi phí nhân công, đồng thời tăng hiệu quả công việc. 
• Tăng năng suất làm việc, sản lượng, chất lượng nông sản: Khả năng phun thuốc đồng đều và chính xác, giúp giảm thiểu tình trạng lãng phí thuốc trừ sâu và phân bón.Các vùng cây trồng khó tiếp cận cũng được phun thuốc một cách hiệu quả, góp phần bảo vệ mùa màng.
• Giúp bảo vệ sức khỏe cho người nông dân: Việc sử dụng máy bay phun thuốc thay thế cho việc phun thuốc thủ công giúp giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp của người nông dân với các hóa chất độc hại. 

Ngoài ra, máy bay phun thuốc còn có một số ưu điểm khác như: có thể mọi địa hình, kể cả địa hình phức tạp như đồi núi, sông rạch,…phun thuốc theo bản đồ định sẵn, giúp đảm bảo độ chính xác cao.