Hướng dẫn phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu

Cây hồ tiêu là cây trồng chủ lực mang lại giá trị kinh tế cao cho bà con nông dân. Tuy nhiên, trong quá trình canh tác, bà con luôn phải đối mặt với nhiều dịch hại nguy hiểm, trong đó có rệp sáp. Việc phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu không chỉ dừng lại ở việc phun thuốc đơn thuần mà cần phải là một chiến lược tổng hợp. Vậy chiến lược đó là gì? Nhà Bè Agri sẽ hướng dẫn phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu một cách chi tiết và hiệu quả nhất đến quý bà con qua bài viết bên dưới.

Tham khảo: “Tổng hợp các loại bệnh hại trên cây hồ tiêu thường gặp“.

1. Đặc điểm và vị trí tấn công của rệp sáp

Rệp sáp là loài côn trùng nhỏ, có hình oval hơi tròn, kích thước cơ thể khoảng 2.5 đến 3.5 mm. Điểm đặc trưng nhất là chúng được bao phủ bởi một lớp sáp trắng hoặc phấn trắng, khiến chúng trông như những cụm bông gòn nhỏ li ti bám trên cây.

Rệp sáp sống thành từng cụm, chọn những vị trí kín đáo và non mềm trên cây tiêu để chích hút nhựa:

• Trên mặt đất: Chúng thường tấn công đọt non, kẽ cành, mặt dưới lá, và đặc biệt là gié bông, gié trái non.
• Thiệt hại năng suất trực tiếp: Khi tấn công vào cuống hoa và quả non, rệp sáp làm rụng hoa, rụng quả hàng loạt, gây giảm thu hoạch ngay lập tức và rõ rệt.

2. Triệu chứng gây hại và tác hại của rệp sáp hại cây hồ tiêu

Rệp sáp gây hại không chỉ do chích hút nhựa làm cây còi cọc, vàng lá mà còn tạo ra một chuỗi tác hại phức tạp khác:

• Tác hại kép của nấm bồ hóng: Trong quá trình sinh sống, rệp sáp tiết ra chất thải dạng mật ngọt. Lượng mật ngọt này rơi xuống các bộ phận bên dưới, trở thành môi trường lý tưởng cho nấm bồ hóng (lớp mốc đen) phát triển Lớp mốc đen này phủ kín bề mặt lá và cành, cản trở nghiêm trọng quá trình quang hợp của cây.
• Dấu hiệu kiến là tín hiệu cảnh báo rõ ràng: Kiến là loài cộng sinh không thể tách rời với rệp sáp. Kiến rất thích mật ngọt do rệp sáp tiết ra. Vì thế, chúng đóng vai trò là “vệ sĩ”, bảo vệ rệp sáp khỏi các loài thiên địch và còn giúp rệp sáp di chuyển, lây lan sang các cây khỏe mạnh khác.

Mối nguy rệp sáp rễ (măng xông rễ)

Đây là loài rệp sáp nguy hiểm và khó trị nhất vì chúng tấn công thầm lặng dưới mặt đất. Nông dân thường gọi loại rệp này là “măng xông rễ”.

Rệp sáp rễ chích hút nhựa ở phần rễ và cổ rễ, làm rễ bị tổn thương, hoạt động kém hiệu quả. Cây tiêu bị tấn công rễ sẽ có biểu hiện vàng lá từ từ, suy kiệt và phát triển chậm lại.

3. Hướng dẫn cách phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, đặc biệt với rệp sáp. Các biện pháp canh tác và sinh học đóng vai trò nền tảng, giúp tăng sức đề kháng cho cây tiêu và giảm đáng kể sự phụ thuộc vào thuốc hóa học. Khi cây khỏe mạnh, khả năng chịu đựng dịch hại tăng lên, giúp nông dân giảm chi phí và bảo vệ thiên địch.

3.1. Biện pháp canh tác

Sức khỏe của cây tiêu được quyết định ở bộ rễ. Khi rễ khỏe, cây có thể hấp thu dinh dưỡng tốt và nhanh chóng phục hồi sau khi bị rệp sáp tấn công.

• Vệ sinh đồng ruộng và tỉa cành: Hồ tiêu là cây thân cao, tán rậm. Việc tỉa bớt cành lá, tạo sự thông thoáng cho vườn tiêu là bắt buộc. Môi trường vườn thông thoáng, giảm độ ẩm sẽ hạn chế nơi ẩn nấp của rệp sáp và đồng thời ngăn chặn sự phát triển của nấm bệnh gây chết nhanh (Phytophthora), vốn phát triển mạnh trong điều kiện ẩm ướt và thoát nước kém.
• Khử trùng dụng cụ: Để tránh lây lan mầm bệnh và rệp sáp từ cây bệnh sang cây khỏe hoặc từ vườn này sang vườn khác, bà con cần làm sạch và khử trùng các dụng cụ cắt tỉa trước khi sử dụng.
• Cải tạo đất và nâng cao sức đề kháng: Bón phân hữu cơ hoai mục (như phân bò, phân gà, phân trùn quế) là giải pháp lâu dài để cải tạo đất, tăng độ tơi xốp và cung cấp dinh dưỡng từ từ cho cây. Đất tơi xốp giúp rễ phát triển sâu và chống chịu tốt hơn với rệp sáp rễ.

3.2. Biện pháp cơ giới và vật lý

Đây là các biện pháp tác động trực tiếp hoặc gián tiếp để tiêu diệt rệp sáp và cắt đứt chuỗi lây lan của chúng.

Xử lý kiến triệt để: Kiến là cầu nối giúp rệp sáp lan rộng. Việc kiểm soát kiến tận gốc, sử dụng thuốc rắc hoặc bẫy diệt kiến tại gốc ngay từ đầu là bước chiến lược then chốt, giúp cắt đứt chuỗi lây lan kiến – rệp. Nếu bỏ qua bước diệt kiến, các biện pháp hóa học và sinh học khác sẽ giảm hiệu quả đáng kể.

Đối với quy mô nhỏ hoặc khi mật độ rệp còn thấp, bà con có thể sử dụng nước rửa chén hoặc xà phòng pha loãng kết hợp với dầu ăn (khoảng 10ml nước rửa chén, 2 muỗng canh dầu ăn trong 1.5 lít nước).Dung dịch này phá hủy lớp sáp bảo vệ bên ngoài cơ thể rệp, giúp tiêu diệt chúng hiệu quả.

3.3. Biện pháp sinh học

Biện pháp sinh học sử dụng thiên địch, giúp kiểm soát, phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu một cách an toàn và bền vững nhất.

• Bảo vệ và phát huy vai trò của thiên địch là một phần không thể thiếu của IPM. Các loài như bọ rùa và các loại nấm ký sinh (nấm trắng, nấm xanh) là thiên địch tự nhiên giúp kiểm soát mật độ rệp sáp.
• Sử dụng chế phẩm sinh học: Tưới gốc các chế phẩm chứa nấm đối kháng Trichoderma. Trichoderma có vai trò kép: thứ nhất, nó ức chế các nấm gây hại ở rễ; thứ hai, nó kích thích rễ cây phục hồi nhanh chóng sau khi bị rệp sáp rễ làm tổn thương.Biện pháp này đặc biệt quan trọng trong việc hỗ trợ cây sau khi đã tiến hành xử lý hóa học đặc trị rệp sáp rễ.

3.4. Biện pháp hoá học

Khi mật độ rệp sáp đã vượt ngưỡng kiểm soát (ví dụ: khi có 5-7 con rệp sáp trên một chùm quả), việc can thiệp bằng thuốc hóa học là cần thiết để phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc “4 Đúng” (Đúng thuốc, Đúng lúc, Đúng liều lượng, và Đúng cách) để tránh lãng phí, giảm thiểu tính kháng thuốc và bảo vệ môi trường, cũng như thiên địch.

3.4.1. Nguyên tắc vàng khi phun thuốc

Thời điểm phun thuốc tốt nhất là khi rệp sáp mới phát triển, lớp sáp bảo vệ còn mỏng, và nên phun phòng ngừa vào đầu và cuối mùa mưa, khi điều kiện ẩm độ thuận lợi cho rệp phát triển.

3.4.2. Đặc trị rệp sáp trên thân, cành

Rệp sáp trên thân, cành thường ẩn sâu trong các kẽ. Do đó, bà con nên lựa chọn các nhóm thuốc có khả năng nội hấp (lưu dẫn một chiều) và xông hơi để thuốc dễ dàng tiếp cận sâu bên trong tán cây.

Các hoạt chất phổ biến thường được sử dụng bao gồm Acetamiprid, Dinotefuran (ví dụ: Oshin 20WP), hoặc Bisector 500EC.

Kỹ thuật quan trọng: Bắt buộc phải thêm chất bám dính (chất hỗ trợ thẩm thấu) chất lượng cao vào dung dịch thuốc khi pha.Khi phun, phải phun ướt đều các bộ phận của cây, đặc biệt là nách lá, kẽ cành và mặt dưới lá.

3.4.3. Chiến lược đặc trị rệp sáp rễ

Việc diệt rệp sáp rễ (măng xông rễ) là thử thách lớn nhất vì lớp đất và bộ rễ cây thân gỗ ngăn cản thuốc tiếp cận mục tiêu. Các loại thuốc tiếp xúc thông thường không thể đi sâu xuống rễ để tiêu diệt mầm bệnh.

Công nghệ lưu dẫn hai chiều: Giải pháp kỹ thuật cao nhất và bền vững nhất cho rệp sáp rễ là sử dụng thuốc có cơ chế lưu dẫn toàn thân hai chiều: Hoạt chất tiêu biểu cho cơ chế này là Spirotetramat (ví dụ: Movento). Hoạt chất này có khả năng di chuyển trong cả mạch gỗ (Xylem) và mạch rây (Phloem) của cây trồng.Đây là điểm khác biệt cốt lõi. Trong khi hầu hết các loại thuốc trừ sâu nội hấp chỉ di chuyển lên theo mạch gỗ (hướng ngọn), Spirotetramat có thể di chuyển ngược lại, từ lá về rễ thông qua mạch rây (Phloem-mobile).

3.4.4. Ứng dụng máy bay phun thuốc (Drone) để phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu hiệu quả 

Trong bối cảnh chi phí nhân công ngày càng tăng và nhu cầu về canh tác an toàn, công nghệ máy bay phun thuốc không người lái (drone) đã trở thành giải pháp đột phá trong việc phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu hiệu quả.

Drone có khả năng phun nhanh, một máy bay có thể xử lý khoảng 1 ha chỉ trong 10-15 phút.Tốc độ này giúp giảm đáng kể thời gian canh tác và chi phí thuê nhân công.Chi phí thuê dịch vụ phun drone hiện nay đã trở nên hợp lý, ước tính chỉ khoảng 160.000 VND/ha, rẻ hơn nhiều so với chi phí thuê lao động thủ công.

Chất lượng phủ thuốc rộng: Đây là ưu điểm lớn nhất của drone trong việc trị rệp sáp. Khi bay, luồng gió mạnh tạo ra từ cánh quạt sẽ ép thuốc dạng sương mịn xuống sâu trong tán lá. Luồng gió này mạnh đến mức lật được cả mặt dưới lá và đẩy thuốc thấm vào các kẽ cành, nơi rệp sáp che chắn kỹ lưỡng. Nhờ đó, thuốc được phân bố đồng đều, tiếp xúc với rệp sáp ở mọi vị trí, kể cả những cụm ẩn sâu, giúp tăng hiệu quả diệt trừ lên mức tối đa.

Đối với bà con có diện tích tiêu nhỏ hoặc chưa có điều kiện đầu tư máy móc, việc thuê dịch vụ phun drone theo ha là giải pháp kinh tế và hiệu quả nhất trong việc phòng trừ rệp sáp hại cây hồ tiêu.