Kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao cho từng vùng canh tác

Trong sản xuất nông nghiệp, kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao đóng vai trò quyết định đến hơn 40% sản lượng. Mỗi vùng sinh thái tại Việt Nam có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng và nguồn nước khác nhau. Vì vậy, việc chọn giống lúa phù hợp giúp bà con giảm chi phí đầu tư, hạn chế sâu bệnh, tăng chất lượng hạt gạo và đạt năng suất ổn định qua nhiều vụ.

Bài viết này sẽ giúp bà con nắm rõ nguyên tắc chọn giống và gợi ý các giống phù hợp cho từng khu vực: Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), miền Trung, Tây Nguyên và miền Bắc.

Xem thêm: Cây lúa

1. Vì sao phải chọn giống theo vùng canh tác?

Việt Nam có nhiều vùng khí hậu khác biệt, tác động trực tiếp đến sự sinh trưởng của cây lúa. Nếu chọn sai giống, cây dễ bị sốc nhiệt, đổ ngã, nhiễm sâu bệnh hoặc trổ sai thời điểm.

Những lợi ích khi áp dụng đúng kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao:

• Tăng năng suất từ 10–20% so với giống không phù hợp.

• Giảm chi phí phân – thuốc, do cây sinh trưởng khỏe và kháng bệnh tốt.

• Rút ngắn thời gian canh tác, phù hợp với lịch thời vụ từng địa phương.

• Cải thiện chất lượng gạo, dễ tiêu thụ với giá cao hơn.

2. Các tiêu chí quan trọng khi chọn giống lúa

Để áp dụng hiệu quả kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao, bà con nên dựa vào các tiêu chí sau:

2.1. Phù hợp điều kiện khí hậu

• Vùng nóng ẩm, nước lớn: ưu tiên giống chịu nóng, chống bệnh đạo ôn – bạc lá.

• Vùng hạn – mặn: chọn giống chịu mặn, chịu hạn.

2.2. Thời gian sinh trưởng

• Giống ngắn ngày (85–95 ngày): phù hợp vụ hè thu, vùng bị ngập mặn.

• Giống trung ngày (95–115 ngày): thích hợp vụ đông xuân và canh tác nhiều vùng.

• Giống dài ngày: hạn chế, chỉ phù hợp vùng khí hậu mát hoặc canh tác lúa đặc sản.

2.3. Khả năng kháng sâu bệnh

Một giống tốt cần kháng:

• Đạo ôn

• Cháy bìa lá

• Rầy nâu

• Lem lép hạt

2.4. Chất lượng gạo

• Hạt dài, thơm, độ trong cao

• Giàu dinh dưỡng, độ dẻo vừa phải

• Đáp ứng nhu cầu thị trường và giá bán

3. Gợi ý chọn giống lúa phù hợp từng vùng canh tác

3.1. Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)

Vùng có điều kiện nóng ẩm, nhiều nơi nhiễm mặn, nước lớn theo mùa.

Giống khuyến nghị:

• OM 5451: dễ trồng, năng suất cao, chất lượng gạo tốt

• OM 18: hạt thơm, cứng cây, phù hợp 3 vụ

• ST 24 – ST 25: chất lượng gạo xuất khẩu, chịu mặn

• Đài Thơm 8: chống đổ ngã, thích hợp vụ đông xuân

• OM 6976: thích ứng vùng hạn mặn ven biển

Kỹ thuật lưu ý:

• Ưu tiên giống ngắn – trung ngày

• Chọn giống có khả năng chịu mặn 3–4‰

• Lúa vụ hè thu nên chọn giống chống rầy nâu tốt

3.2. Miền Trung (ven biển & duyên hải)

Khí hậu khắc nghiệt, thường có bão – lũ, đất cát pha hoặc đất thịt nhẹ.

Giống phù hợp:

• HT1: chịu sâu bệnh, thích hợp nhiều vùng miền

• Bắc Thơm số 7 cải tiến: gạo thơm, chống đổ

• Khang Dân 18: phù hợp đất thịt, canh tác ổn định

• Thiên Ưu 8: cho năng suất cao, thời gian sinh trưởng 95–100 ngày

• TBR 225: chất lượng cao, chịu được điều kiện bất lợi

Kỹ thuật lưu ý:

• Tránh giống dài ngày vì dễ gặp bão ở giai đoạn trổ

• Ưu tiên giống cứng cây, chống đổ ngã

• Kết hợp tưới tiêu chủ động để tránh khô hạn đầu vụ

3.3. Tây Nguyên

Khí hậu mát, đất bazan nhưng thiếu nước vào mùa khô.

Giống gợi ý:

• OM 6162: phù hợp khí hậu mát

• Japonica: gạo dẻo, hợp đất bazan

• IR64: dễ trồng, năng suất đồng đều

• ĐH 815-6: chống chịu tốt, phù hợp sản xuất hàng hóa

• RVT: chất lượng cao, thích hợp lúa vụ đông xuân

Kỹ thuật lưu ý:

• Chọn giống trung ngày để phù hợp thời gian khô hạn

• Tăng cường giữ nước ruộng, hạn chế bốc hơi

• Ưu tiên giống có tiềm năng năng suất cao trong điều kiện mát

3.4. Đồng bằng & trung du miền Bắc

Khí hậu 4 mùa, có rét đậm vào cuối đông và nồm ẩm mùa xuân.

Giống phù hợp:

• Bắc Thơm 7: gạo thơm, chất lượng cao

• Nếp cái hoa vàng: phù hợp vùng quê Bắc bộ

• TBR 279: kháng bệnh tốt

• Q5: dễ trồng, phù hợp nhiều chân đất

• Thiên Ưu 8: năng suất cao cho cả vụ xuân & mùa

Kỹ thuật lưu ý:

• Vụ xuân nên chọn giống chịu lạnh

• Vụ mùa chọn giống ngắn ngày để tránh lũ sớm

• Ưu tiên giống kháng đạo ôn – bệnh phổ biến miền Bắc

4. Quy trình áp dụng kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao

Dưới đây là quy trình 5 bước giúp bà con chọn giống chính xác hơn:

Bước 1: Khảo sát điều kiện tự nhiên

Đất, pH, nguồn nước, mức độ mặn, nhiệt độ trung bình.

Bước 2: Xác định lịch thời vụ

Chọn giống theo vụ xuân – mùa – đông xuân – hè thu.

Bước 3: Căn cứ vào nhu cầu thị trường

Gạo thơm dễ bán giá cao. Gạo trắng truyền thống dễ tiêu thụ đại trà.

Bước 4: Chọn giống có chứng nhận

Ưu tiên giống:

• Có nguồn gốc rõ ràng

• Được cơ quan chuyên môn kiểm định

• Tỷ lệ nảy mầm > 85%

Bước 5: Chọn giống theo điều kiện kinh tế hộ gia đình

Giống chất lượng cao thường có giá giống cao hơn nhưng lợi nhuận lớn.

5. Kết luận

Áp dụng đúng kỹ thuật chọn giống lúa năng suất cao giúp bà con tối ưu sản lượng, giảm rủi ro và tăng lợi nhuận. Mỗi vùng có đặc điểm khí hậu – đất đai khác nhau, nên việc chọn giống phù hợp là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong canh tác lúa hiện đại.

Nếu kết hợp thêm phân bón hợp lý, quản lý sâu bệnh bằng sinh học và cơ giới hóa, hiệu quả canh tác sẽ còn tăng mạnh hơn nữa.

Xem thêm: Mô hình phun thuốc trừ sâu cho cây lúa bằng máy bay không người lái